Gia đình tôi gồm 4 người con: Cha, mẹ và hai chị em tôi. Cha mẹ tôi cùng đứng tên trên sổ đỏ một mảnh đất. Cha tôi vừa mất năm 2018, mẹ tôi muốn bán mảnh đất đó, nhưng khi tiến hành làm thủ tục thì được biết cần phải có sự đồng ý của bà nội tôi, nhưng hiện tại bà tôi đang rất yếu, không thể ký giấy tờ được. Vậy cho tôi hỏi, nếu bà tôi mất thì phần thừa kế của bà nội tôi sẽ xử lý như thế nào? Gia đình tôi cần phải làm gì trước khi bà nội tôi mất.
Luật sư tư vấn
Đầu tiên, cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi về cho chúng tôi. Đối với vấn đề cần tư vấn của bạn, chúng tôi xin được giải đáp như sau:
- Xác định đối tượng được hưởng thừa kế của bố
Do thông tin bạn cung cấp cho chúng tôi không rõ ràng nên chúng tôi xin phép được chia làm hai giả thiết
– Giả thiết 1: Bố bạn mất đi không để lại di chúc
Căn cứ theo Khoản 1, Điều 650, Bộ luật dân sự 2015 thì trong trường hợp này, di sản để lại của bố bạn sẽ được chia theo pháp luật:
“1. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp sau đây:
- a) Không có di chúc;
- b) Di chúc không hợp pháp;
- c) Những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế;
- d) Những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản”.
Ngoài ra, theo Điều 651 quy định về những người thừa kế theo pháp luật
“1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:
- a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
- b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
- c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
- Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau”.
Như vậy, di sản của bố bạn khi được chia theo pháp luật thì Bà nội, mẹ và hai anh chị em bạn sẽ được hưởng những phần bằng nhau ( trừ trường hợp được quy định tại Điều 621 quy định về những người không được hưởng di sản ).
– Giả thiết 2: Bố bạn có để lại di chúc
Trong trường hợp này, khối di sản để lại sẽ được định đoạt bởi những người có tên trong di chúc. Tuy nhiên, trong trường hợp bố bạn để lại di chúc nhưng không để lại di sản cho bà nội và mẹ bạn thì theo quy định của pháp luật, bà nội và mẹ bạn vẫn sẽ được hưởng một phần khối di sản của bố bạn để lại.
“Điều 644. Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc
- Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:
- a) Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
- b) Con thành niên mà không có khả năng lao động”.
- Xác định khối di sản thừa kế của bố
Theo như thông tin bạn cung cấp thì bố bạn mất để lại mảnh đất đứng tên cả bố và mẹ bạn. Do vậy, chúng tôi xác định mảnh đất này là tài sản chung của bố mẹ bạn được xác lập trong thời kỳ hôn nhân. Theo quy định của luật hôn nhân gia đình 2014 thì khi một bên vợ hoặc chồng chết thì khối tài sản này sẽ được chia đôi ( căn cứ Khoản 2, Điều 66, Luật hôn nhân gia đình 2014). Do vậy, mẹ bạn sẽ có quyền định đoạt ½ mảnh đất, ½ giá trị còn lại được xác định là di sản của bố bạn để lại. Mẹ bạn chỉ được phép bán ½ giá trị mảnh đất là tài sản của mẹ bạn chứ không được quyền định đoạt toàn bộ giá trị mảnh đất.
Khi mẹ bạn muốn bán toàn bộ mảnh đất trong đó có phần di sản bố bạn để lại thì cần phải có sự đồng ý của các đồng thừa kế là bà nội và hai anh chị em bạn. Mẹ bạn chỉ có thể bán căn nhà khi hoàn thiện các thủ tục sau:
– Trước tiên, bốn người là bà nội, mẹ và hai anh em bạn cần họp nhau lại và làm văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế. Văn bản cần có sự có mặt và chữ ký đầy đủ của các đồng thừa kế. Văn bản thỏa thuận này cần có công chứng của văn phòng công chứng.
– Tiếp theo, nếu tất cả mọi người trong gia đình bạn cùng đồng ý cho mẹ bán mảnh đất đó thì cần làm hợp đồng tặng cho quyền sử dụng đất. Tất cả mọi người sẽ được hưởng một phần di sản bằng nhau trong khối di sản là ½ giá trị mảnh đất mà bố bạn để lại. Do đó, các đồng thừa kế cần họp nhau và làm hợp đồng tặng toàn bộ phần di sản được hưởng từ bố của bạn cho mẹ của bạn. Hợp đồng cần được công chứng đầy đủ theo pháp luật công chứng.
– Khi đã có sự đồng ý của tất cả các đồng thừa kế tặng cho phần di sản của họ thì mẹ bạn đã đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và cần làm thủ tục sang tên sổ đỏ từ hộ gia đình thành cá nhân là mẹ bạn.
– Chỉ khi mẹ bạn đứng tên trên toàn bộ mảnh đất thì mẹ bạn sẽ có quyền bán mảnh đất mà không cần có chữ ký của bà nội bạn nữa.
Do bà nội bạn không thể ký vào các văn bản do già yếu thì có thể xử lý như sau:
+ Trong trường hợp bà nội già yếu đến mức không thể nhận thức rõ năng lực hành vi dân sự của mình ( có xác nhận của cơ sở giám định y tế) thì các giao dịch dân sự phải được thông qua người giám hộ của bà ( là chồng, con nếu còn sống) hoặc người do Tòa án chỉ định. Tuy nhiên, người giám hộ này không được phép mang tài sản của người được giám hộ tặng cho người khác ( căn cứ điều 59, Bộ luật dân sự 2015). Do vậy, với trường hợp này, gia đình bạn không thể thực hiện bán mảnh đất vì thiếu đi sự đồng ý của một đồng thừa kế.
+ Trong trường hợp bà nội vẫn có thể nhận thức rõ và chỉ không thể ký thì có thể nhờ người làm chứng để chứng minh bà nội tự nguyện ký vào các văn bản thỏa thuận bằng hình thức điểm chỉ.
- Xử lý tài sản của bà nội khi bà nội mất
Đầu tiên, chúng tôi xác định khối di sản mà bà nội bạn mất để lại sẽ bao gồm khối tài sản riêng mà bà nội bạn có, cùng với khối di sản được hưởng thừa kế từ bố của bạn.
Cũng giống như trường hợp của bố bạn, nếu bà nội bạn để lại di chúc thì tài sản của bà nội bạn sẽ được chia cho các đối tượng có tên trong di chúc. Trong trường hợp bà nội không để lại di chúc thì tài sản được phân chia theo pháp luật. Tuy nhiên, lúc này, đối tượng thừa kế đã có sự thay đổi. Hàng thừa kế thứ nhất theo pháp luật lúc này chỉ còn bố của bạn là con đẻ của bà, người được hưởng thừa kế
“Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;”
Tuy nhiên, bố bạn lại mất trước bà nội nên theo quy định của pháp luật, hai anh em bạn sẽ là người được hưởng phần tài sản này theo quy định về thừa kế thế vị được quy định tại Điều 644, Bộ luật dân sự 2015“ Trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống”.
Tây Ninh 
Facebook 
Youtube 
Tiktok